به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، رژه 29 فروردین ماه سال جاری با نمایش یک نمونه جدید از پهپادهای ایرانی با نام «سریر» یا «H-110» همراه بود که اولین پهپاد کشورمان با قابلیت اجرای درگیری هوا به هوا محسوب می شود و از این لحاظ از نمونه های تقریباً بی نظیر در دنیا به شمار می رود.

هر چند پهپادها برای یک نیروی دفاع هوایی کاربردهای متنوعی مثلاً در زمینه گردآوری سیگنال دارند اما در این گزارش به اهمیت مأموریت هوا به هوا برای آنها مد نظر است.

پیش از این کشورمان در برهه های مختلف، شوک های پهپادی زیادی در رسانه های دنیا ایجاد کرده بود که تصویربرداری طولانی مدت از شناورهای رزمی کشورهای مختلف در خلیج فارس از جمله ناوهای هواپیمابر آمریکایی(و حتی عبور از روی آنها) و سالم برگشتن به مبدأ، پرواز طولانی مدت پهپاد ایرانی در اختیار حزب الله در کنار صهیونیست ها و سپس نفوذ به عمق خاک سرزمین های اشغالی و از همه مهمتر به غنیمت گرفتن پهپاد اسرارآمیز آر-کیو-170 و چندین پهپاد دیگر آمریکایی و تولید نمونه های مشابه برخی از آنها از جمله آنهاست.

در عرصه تولیدات داخلی همانطور که در سلسله گزارش هایی در سال 1390 و همچنین سال گذشته به معرفی انواع پهپادهای ایرانی پرداخته بودیم طیف گسترده ای از پهپادها با پیکربندی و قابلیت های پروازی و عملیاتی مختلف ساخته و به صورت انبوه به نیروهای مسلح کشورمان تحویل داده شده که به عنوان دو نمونه شاخص آنها پهپاد رزمی کرار با موتور جت با برد هزار کیلومتر و سرعت بیش از 900 کیلومتر بر ساعت و قابلیت حمل تسلیحات هوا پرتاب نظیر بمب های نقطه زن و موشک کروز کوتاه برد ضد کشتی و نیز پهپاد شاهد-129 با مداومت پروازی 24 ساعت، برد نهایی 2هزار کیلومتر و قابلیت شلیک موشک هدایت شونده سدید را می توان نام برد.



اما پهپاد سریر که در اختیار قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد از دو جهت قابل بررسی است. یکی شباهت آن به نمونه ای از پهپادهای خارجی و دیگری نوع مأموریت آن که علاوه بر کار شناسایی و نظارت هوایی شامل درگیری هوا به هوا با اهداف دشمن است.

همانطور که در گزارش "کرار؛مهاجم خستگی ناپذیر در برد1000 کیلومتری" اشاره داشتیم پهپادها با توجه به پرواز در ارتفاعات و سخت بودن شناسایی آنها توسط دشمن، بستر خوبی برای حمل موشک های هوا به هوا و ایفای نقش سکوی پدافند هوایی هواپایه هستند. دو مزیت اصلی این چنین سامانه ای را می توان کاهش احتمال غافلگیری توسط دشمن با توجه به پرواز دائمی پهپادها و کاهش نقاط کور سامانه های زمین پایه با برقراری پوشش رزمی روی این مناطق بیان کرد.

در واقع پهپاد به عنوان یک سکوی هواپایه شناسایی و رزمی همان نقش "گشت هوایی رزمی" را که هواپیماهای شکاری رهگیر سرنشین دار نظیر «اف-4 فانتوم» و «اف-14 تامکت» در دوران دفاع مقدس در کشورمان داشته و هم اکنون نیز در کنار «میگ-29 فالکروم» دارند به عهده خواهد داشت که محدودیت های یک پهپاد از لحاظ حجم و وزن حسگرها و جنگ افزارهای قابل حمل منجر به برآورده شدن درصدی از نیازمندی های یک عملیات گشت هوایی رزمی خواهد شد.

البته این کمتر بودن کارایی به نوبه خود با توجه به مزایایی همچون در دسترس بودن تعداد زیاد پهپادها، توان رسیدن به مداومت پروازی بالاتر نسبت به جنگنده های سرنشین دار(حتی در صورت اجرای یک تا دو مرحله سوختگیری هوایی توسط جنگنده)، کمتر بودن احتمال شناسایی پهپاد توسط دشمن، ناچیز بودن هزینه هر ساعت پرواز پهپاد در مقایسه با جنگنده های در تحریم و خسارت بسیار کمتر در صورت بروز سانحه یا ساقط شدن پهپاد توسط دشمن(به جای جنگنده) جبران شده و حتی مزیت های حاشیه ای یا محسوس(بسته به توان پهپاد مورد استفاده) ایجاد می کند.

بنابراین راهی که با پهپاد سریر در زمینه نبرد هوا به هوا آغاز شده در آینده و با افزایش کیفیت و کمیت سامانه های شناسایی هدف و تسلیحات در دسترس پرنده های بدون سرنشین و نیز بهبود قابلیت های خود پهپاد مورد استفاده به نقطه قوتی در زمینه دفاع هوایی پیشگیرانه در کشور منجر خواهد شد.

گفتنی است هر چند برخی کشورهای غربی دستکم یک دهه پیش آزمایشاتی در زمینه مأموریت های هوا به هوا توسط پهپادها انجام داده اند اما کشورمان ایران عملاً جزء معدود کاربران عملی این فناوری و شاید تنها کاربر فعلی این توانمندی پهپادی است.

نکته دیگر در مورد پهپاد سریر یا H-110 که حرف H در ابتدای مشخصه آن، بیشتر پهپاد پدافندی دیگر ایران یعنی «حازم» را به یاد می آورد، شباهت آن با پهپاد «RQ-5 هانتر» ساخت رژیم صهونیستی و توسعه یافته توسط شرکت «نورثروپ-گرومن» آمریکا است.


به گزارش مشرق، سریر مانند هانتر از یک موتور ملخی پیستونی کشنده در جلو بدنه و یک موتور فشار دهنده در انتهای آن، بال ذوزنقه ای بدون زاویه پسگرایی در لبه حمله و اندکی زاویه پیشگرایی در لبه فرار، محل نصب بال در بالای بدنه، سطوح کنترلی جداگانه روی بال، دم H شکل یا همان دم دوگانه جدا از هم(twin boom)، سطح دم عمودی دارای زاویه به داخل، سطوح کنترلی مشابه روی دم عمودی و افقی و یک جایگاه حمل جنگ افزار زیر هر بال(مشابه نمونه MQ-5 از هانتر) برخوردار است.

بنابراین می توان یقین داشت طراحان ایرانی سریر نگاه دقیقی به پهپاد خارجی هانتر داشته اند ضمن اینکه تفاوت هایی در بدنه و خصوصاً مقطع بال نشان از طی کردن مسیر طراحی به صورت مستقل است.

شاید شباهت های اشاره شده به دلیل نزدیک بودن قابلیت های نمونه رزمی هانتر به موارد مدنظر طراحان و یا در اختیار داشتن یک یا چند فروند از آن بوده است که در صورت رزمی بودن نمونه غنیمتی از پهپاد هانتر، نسبت به سایر پهپادهای غنیمتی ویژگی خاصی محسوب می شود.


ناگفته نماند بخش های زیادی از طراحی پهپاد هانتر در پهپاد جدید و پیشرفته «هرون» ساخت رژیم صهیونیستی هم به کار رفته است که گویای ارزشمند بودن آن است.

اشاره به این نکته هم لازم است که دو موتوره بودن پهپاد سریر منجر به افزایش بقاپذیری و قابلیت اطمینان آن خصوصاً برای پروازهای طولانی و یا در مسیرهای پرخطر و نیز کاهش نیروی مقاوم هوا و وزن پهپاد در مقایسه با حالت نصب دو موتور در اطراف بال و بدنه می شود هر چند که به طور معمول میزان مصرف کلی سوخت با استفاده از دو موتور در مقایسه با یک موتور با سطح مشابه فناوری بیشتر است بنابراین شاید در نمونه های بعدی سریر شاهد استفاده از یک موتور با اطمینان پذیری بسیار بالا و پرقدرت به جای دو موتور فعلی باشیم.

با توجه به پیشرفت های مهم کشورمان در زمینه مواد و پوشش های جاذب امواج راداری به احتمال زیاد در ساخت سریر نیز از چنین موادی استفاده شده است که در اینصورت به میزان قابل توجهی از بازتاب راداری آن خواهد کاست.

هر چند جایگاه حمل جنگ افزار زیر بال سریر که کامل عمودی و بزرگ بوده و در کنار بدنه سریر که دارای مقطع مستطیلی است از اصول پنهانکاری راداری فاصله دارد اما زاویه دار بودن سطح پایدارساز دم(سکان عمودی) آن کمی به کاهش سطح مقطع راداری از پهلو کمک می کند.

ناگفته نماند طرح دم H شکل از پراستفاده ترین انواع پیکربندی دم در پهپادها است که مزیت های سازه ای و آیرودینامیکی مناسبی برای پهپادهایی از رده کوچک تا متوسط رو به بالا به همراه دارد.

هر یک از دو بخش دم در سریر به بخشی از بال در نزدیکی ریشه آن وصل شده اند و در انتها هم به واسطه دم افقی به هم متصل هستند. ارابه فرود جلویی سریر شباهت زیادی به نمونه مورد استفاده در هانتر دارد اما ارابه فرود اصلی آن بر خلاف طرح مورد استفاده در هانتر و نمونه های بومی یعنی شاهد-129 و حتی ابابیل-3 شکلی ساده و مستقیم دارد.

به گزارش مشرق، به نظر می رسد سلاحی که در رژه فروردین ماه زیر بال پهپاد سریر مشاهده شد از نوع موشک دوش پرتاب «میثاق-1» باشد. این موشک که طول آن 1.65 متر است در حالت شلیک از روی زمین می تواند به برد 5هزار متر، سقف پرواز 4هزار متر و سرعت دو برابر سرعت صوت(در حدود 600 متر بر ثانیه در ارتفاع متوسط) دست یابد که قطعاً در صورت شلیک از یک پهپاد این قابلیت های عملکردی افزایش خواهند یافت.


این موشک و نمونه های جدیدتر آن سلاح کاملاً کارامدی در برابر بالگردها و بیشتر پهپادهای دشمن، سلاح مناسبی در برابر موشک های کروز و پهپادهای سریع و هواپیماهای جنگنده(در برخی از حالات پروازی آن) خواهد بود.

البته استفاده از موشک های سطح به هوای دوش پرتاب به عنوان موشک هوا به هوا در بالگردها دارای سابقه ای طولانی است و اینبار در یک هواپیمای بدون سرنشین مورد استفاده قرار گرفته و هر فروند پهپاد سریر می تواند به کمک موشک میثاق محدوده ای با قطر دستکم 10 کیلومتر را تحت پوشش قرار دهد.

با توجه به ابعاد این موشک و شباهت سریر به پهپاد هانتر می توان طول آن را در حدود 6 تا 7 متر، دهانه بال 8 تا 9 متر و ارتفاع کمتر از دو متر تخمین زد. در صورت مبنا بودن قابلیت های هانتر در طراحی سریر می توان امکان رسیدن به مداومت پروازی 8 تا 12 ساعت، سقف پرواز 3500 تا 5500 متر و میزان حمل بار 80 تا 100 کیلوگرم را برای آن گمانه زنی کرد که در این صورت پهپاد سریر امکان حمل تعداد بیشتری موشک میثاق را خواهد داشت.

هر چند احتمال دارد نمونه به نمایش در آمده از سریر، نمونه رزمی نهایی باشد با این وجود آغاز ارزشمندی در تعریف قواعد جدید بازی و تحمیل آن به دشمن در نبردهای هوا به هوا خواهد بود که در آینده با بهبود این پهپاد و سامانه های رزمی آن و افزوده شدن قابلیت نبرد هوا به هوا به پهپادهایی نظیر شاهد-129 که با مداوت پروازی بالا سکوی پدافندی هواپایه شایسته ای خواهد بود و نمونه هایی از کرار با سرعت بالا که برای درگیری های سریع با جنگنده های دشمن مناسب است این توانمندی کشورمان گسترده تر شده و حلقه دیگری به زنجیره قدرتمند دفاع هوایی کشورمان برای تمام ساعات شبانه روز اضافه خواهد کرد.